بزرگترین مرکز خرید جهان کجاست؟ سفری به غول های خرده فروشی، از تهران تا پکن
به گزارش اردکان خبر، وقتی صحبت از «بزرگترین مرکز خرید جهان» به میان می‌آید، پاسخ به سادگی نام بردن از یک مکان نیست. این عنوان، میدانی برای رقابت غول‌های معماری و خرده‌فروشی است که هر کدام با معیارهای متفاوتی ادعای برتری دارند. درک این رقابت نیازمند شناخت دو مفهوم کلیدی در صنعت املاک تجاری است: «مساحت کل» (Gross Floor Area - GFA) و «مساحت قابل اجاره» (Gross Leasable Area - GLA). مساحت کل یا GFA به کل فضای ساخته شده یک مرکز خرید، شامل راهروها، فضاهای عمومی، دفاتر اداری، انبارها و تمام بخش‌های غیرتجاری اشاره دارد. در مقابل، مساحت قابل اجاره یا GLA، که معیار استاندارد صنعت برای سنجش مقیاس تجاری یک مرکز خرید است، تنها فضایی را در بر می‌گیرد که مستقیماً به فروشگاه‌ها و کسب‌وکارها اجاره داده می‌شود.
این تمایز، صحنه را برای یک دوئل جذاب آماده می‌کند. از یک سو، «ایران مال» در تهران با مساحت کل حیرت‌انگیز خود، عنوان بزرگترین سازه را از آن خود کرده است. از سوی دیگر، «مرکز خرید نیو ساوت چاینا» (New South China Mall) در دونگوان چین، با داشتن بیشترین فضای تجاری قابل اجاره، خود را پادشاه خرده‌فروشی می‌داند. این تفاوت در معیارها صرفاً یک بحث فنی نیست، بلکه بازتابی از فلسفه و استراتژی بنیادین این پروژه‌های عظیم است. تمرکز بر GFA نشان‌دهنده جاه‌طلبی برای ساخت یک «مقصد» یکپارچه است؛ مکانی که خرید تنها یکی از اجزای تجربه فرهنگی، تفریحی و اجتماعی آن است. در مقابل، اولویت دادن به GLA بیانگر یک مدل کسب‌وکار متمرکز بر حداکثرسازی تراکم تجاری و درآمد حاصل از اجاره است. این مقاله سفری است به دنیای این غول‌ها تا مشخص شود هر کدام چگونه تعریف خود را از «بزرگی» به نمایش گذاشته‌اند.
برای دریافت مشاوره و خدمات تخصصی گردشگری و سفر به سراسر دنیا با مجری مستقیم تورهای مسافرتی و گردشگری همراه باشید.
روایت دو تایتان: مقایسه بزرگترین مراکز خرید جهان
| نام مرکز خرید | کشور | مساحت کل (GFA) (متر مربع) | مساحت قابل اجاره (GLA) (متر مربع) | سال افتتاح | ویژگی متمایز |
| ایران مال | ایران | 1,950,000 | 300,000 | 2018 | تلفیق فرهنگ ایرانی با تجمل مدرن، دارای کتابخانه، بازار سنتی و باغ ایرانی |
| مرکز خرید نیو ساوت چاینا | چین | 892,000 | 660,000 | 2005 | بزرگترین فضای قابل اجاره، دارای هفت منطقه با تم شهرهای بین‌المللی |
| دبی مال | امارات متحده عربی | 1,124,000 | 350,000 | 2008 | پربازدیدترین مرکز خرید جهان، آکواریوم عظیم و موقعیت کنار برج خلیفه |
| آی‌او‌آی سیتی مال | مالزی | 821,000 | 650,000 | 2014 | بزرگترین مرکز خرید مالزی، دارای پارک ماجراجویی سرپوشیده و پیست اسکیت روی یخ المپیک |
| اس‌ام مال آو ایشیا | فیلیپین | 590,000 | 433,000 | 2006 | موقعیت ساحلی، بزرگترین فروشگاه IKEA جهان و آرنای 20,000 نفری |
| سنترال ورلد | تایلند | 830,000 | 430,000 | 1990 | مرکز رویدادهای فرهنگی و جشن‌های سال نو در بانکوک |
| گلدن ریسورسز مال | چین | 680,000 | 560,000 | 2004 | زمانی بزرگترین مرکز خرید جهان، تمرکز بر کالاهای لوکس |
قهرمان مقیاس مطلق: جاه‌طلبی بی‌سابقه ایران مال
ایران مال، واقع در شمال غرب تهران، بیش از یک مرکز خرید، یک بیانیه ملی است. این پروژه با ابعادی که درک آن دشوار است، نه تنها مرزهای معماری تجاری را جابجا کرده، بلکه تلاشی است برای پیوند دادن مدرنیته با هویت عمیق فرهنگی ایران. با مساحت کلی که منابع مختلف آن را بین 1.7 تا 2.1 میلیون متر مربع تخمین می‌زنند، این مجموعه از قلمرو شاهزاده‌نشین موناکو نیز بزرگتر است. عظمت این پروژه در حین ساخت نیز رکوردهایی را به نام خود ثبت کرد، از جمله رکورد گینس برای بزرگترین عملیات بتن‌ریزی پیوسته در جهان که نشان از مقیاس مهندسی آن دارد. در فرآیند ساخت این مجموعه بیش از 25,000 کارگر مشارکت داشتند.
آنچه ایران مال را از رقبای جهانی خود متمایز می‌کند، تخصیص بخش عظیمی از فضای خود به کاربری‌های فرهنگی و اجتماعی است، فضاهایی که مستقیماً درآمدزا نیستند اما روح این مجموعه را شکل می‌دهند. در قلب این پروژه، عناصری قرار دارند که هر یک به تنهایی یک جاذبه فرهنگی محسوب می‌شوند:
بازار سنتی: این بخش با الهام از بازارهای تاریخی شهرهایی چون اصفهان، شیراز و تبریز طراحی شده و فضایی برای عرضه محصولات داخلی و نمایش میراث فرهنگی ایران فراهم آورده است.
کتابخانه جندی شاپور (باغ کتاب): یک کتابخانه باشکوه با طراحی کلاسیک که بیش از 67,000 جلد کتاب را در خود جای داده و به عنوان یک قطب فرهنگی عمل می‌کند.
باغ دیدار و تالار آیینه: باغ دیدار با الهام از باغ فین کاشان و تالار آیینه که یادآور تالار آینه کاخ گلستان است، هنر و معماری ایرانی را به نمایش می‌گذارند و فضایی برای آرامش و تأمل ایجاد کرده‌اند.
موزه‌ها و گالری‌های هنری: فضاهایی اختصاصی برای نمایش هنر و تاریخ ایران، که این مجموعه را به پلی میان گذشته و حال ایران تبدیل کرده است.
در کنار این هویت فرهنگی، ایران مال از مدرن‌ترین امکانات تفریحی و رفاهی نیز بهره‌مند است. یک پیست اسکیت روی یخ با ابعاد المپیک، مجموعه سینمایی پیشرفته، نمایشگاه خودرو، دو هتل پنج ستاره و امکانات ورزشی متعدد، آن را به یک مقصد کامل برای زندگی، تفریح و تجارت تبدیل کرده است.
این سرمایه‌گذاری عظیم در فضاهای غیرتجاری نشان می‌دهد که ایران مال فراتر از یک پروژه تجاری صرف، یک ابزار استراتژیک برای نمایش «قدرت نرم» و هویت ملی است. در شرایطی که ایران با تحریم‌های اقتصادی و انزوای سیاسی مواجه است، این پروژه به عنوان نمادی از توانمندی، خودکفایی و جاه‌طلبی ملی عمل می‌کند. طراحی مجموعه که عمیقاً بر میراث ایرانی تأکید دارد، یک انتخاب آگاهانه است. منابع از آن به عنوان «نماد مدرنیزاسیون و توسعه ایران» و «ویترینی از توانایی‌های معماری و مدیریتی ایران» یاد می‌کنند. این پروژه که توسط بانک آینده تأمین مالی شده و یک «سرمایه ملی» محسوب می‌شود، با هدف تقویت روحیه ملی («پاسخ به نیاز غرور و رفاه ملی» ) و ارائه چهره‌ای متفاوت از ایران به جهان ساخته شده است؛ چهره‌ای از عظمت فرهنگی و بلندپروازی مدرن. در واقع، «محصول» اصلی ایران مال، نه فقط کالاهای درون فروشگاه‌ها، بلکه تصویر یک ایران انعطاف‌پذیر و پیشرفته است.
البته این پروژه عظیم از انتقادها نیز مصون نمانده است. از نظر اقتصادی، این مجموعه با ایجاد 20,000 شغل در دوران ساخت و 18,000 فرصت شغلی پس از بهره‌برداری، تأثیر مثبتی بر اشتغال داشته است. با این حال، منتقدان معتقدند که در شرایط دشوار اقتصادی، صرف چنین هزینه هنگفتی برای ساخت یک مرکز خرید لوکس، اولویت درستی نبوده است. همچنین، برخی معتقدند که سطح بالای قیمت‌ها در بسیاری از فروشگاه‌ها، آن را بیشتر به مقصدی برای قشر مرفه و گردشگران خارجی تبدیل کرده تا مکانی برای تأمین نیازهای روزمره عموم مردم. این بحث‌ها نشان‌دهنده پیچیدگی نقش ایران مال در بافت اجتماعی و اقتصادی تهران است.
پادشاه فضای خرده‌فروشی: داستان عجیب مرکز خرید نیو ساوت چاینا
داستان مرکز خرید «نیو ساوت چاینا» در شهر دونگوان چین، روایتی دراماتیک از جاه‌طلبی، شکست و تلاشی سخت برای احیا است. این مرکز خرید که در سال 2005 افتتاح شد، با مساحت قابل اجاره‌ای بین 600,000 تا 660,000 متر مربع (معادل 6.46 تا 7.1 میلیون فوت مربع) و ظرفیت پذیرش 2,350 فروشگاه، از همان ابتدا عنوان بزرگترین مرکز خرید جهان از نظر فضای خرده‌فروشی را به خود اختصاص داد. اما این عنوان پرطمطراق، سرنوشت تلخی را برایش رقم زد.
برای بیش از یک دهه، این مجموعه عظیم تقریباً به طور کامل خالی از سکنه بود و با نرخ واگذاری کمتر از 1%، به «مرکز خرید ارواح» (Ghost Mall) یا «مرکز خرید مرده» (Dead Mall) مشهور شد. این شکست بزرگ، درسی مهم در زمینه توسعه شهری بود. دلیل اصلی این ناکامی، عدم تطابق میان پروژه و واقعیت‌های اقتصادی-اجتماعی منطقه بود. دونگوان، شهری صنعتی است که جمعیت غالب آن را کارگران مهاجر با درآمد پایین تشکیل می‌دهند، در حالی که این مرکز خرید برای بازاری مرفه و خریدارانی با قدرت خرید بالا طراحی شده بود. سازندگان آن، به جای تحلیل دقیق بازار محلی، مسحور عظمت معماری و شکستن رکوردها شده بودند. آنها مرکزی برای شهری ساختند که آرزو داشتند دونگوان باشد، نه شهری که در واقعیت بود.
طراحی این مرکز خرید، خود گواهی بر این جاه‌طلبی بود. کل مجموعه به هفت منطقه با تم شهرهای بین‌المللی تقسیم شده بود: پاریس، با یک کپی 25 متری از طاق پیروزی؛ ونیز، با یک کانال 2.1 کیلومتری و گوندولا (قایق‌های ونیزی)؛ آمستردام؛ رم؛ مصر؛ کارائیب و کالیفرنیا. این طراحی باشکوه، در عمل به دکوری غمناک برای راهروهای خالی تبدیل شد.
تلاش‌ها برای احیای این غول شکست‌خورده از حدود سال 2015 آغاز شد. استراتژی جدید، یک چرخش هوشمندانه از خرده‌فروشی لوکس به سمت سرگرمی‌های تجربه-محور بود که با نیازهای جمعیت محلی همخوانی بیشتری داشت. امکاناتی مانند سینمای IMAX، پیست کارتینگ سرپوشیده، پارک آبزیان و بازارهای شبانه با غرفه‌های غذا به مجموعه اضافه شد. این تغییرات به تدریج نتیجه داد و گزارش‌ها حاکی از آن بود که نرخ واگذاری تا سال 2020 به 91% افزایش یافته است. با این حال، این احیا کامل نبوده و تصاویر منتشر شده در سال 2024 همچنان نشان‌دهنده خالی بودن بخش‌های وسیعی، به ویژه در طبقات بالایی، است.
سرگذشت مرکز خرید نیو ساوت چاینا یک مطالعه موردی قدرتمند در مورد خطرات توسعه شهری با رویکرد «بساز تا بیایند» است. این داستان نشان می‌دهد که موفقیت یک پروژه عظیم تنها به مقیاس آن بستگی ندارد، بلکه نیازمند پیوندی عمیق و ارگانیک با ظرفیت‌های اقتصادی، رفتارهای مصرف‌کننده و بافت اجتماعی منطقه‌ای است که در آن قرار گرفته است.
نماد جهانی: چرا دبی مال بر سر زبان‌هاست؟
دبی مال شاید در جداول رده‌بندی بزرگترین مراکز خرید از نظر مساحت کل یا قابل اجاره در صدر قرار نگیرد، اما فرمول موفقیت تجاری و شهرت جهانی را به کمال رسانده است. این مرکز خرید، با تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد گردشگر-محور دبی، توانسته است جایگاه خود را به عنوان یک نماد جهانی تثبیت کند. با مساحت کل حدود 1.1 تا 1.2 میلیون متر مربع (12 تا 13 میلیون فوت مربع) و مساحت قابل اجاره 350,000 متر مربع (3.77 میلیون فوت مربع)، دبی مال از رقبای آسیایی خود کوچکتر است. با این حال، برگ برنده آن نه در ابعاد، بلکه در محبوبیت آن نهفته است. این مجموعه با جذب رکورد 105 میلیون بازدیدکننده در سال 2023، عنوان پربازدیدترین ساختمان جهان را از آن خود کرده است.
این حجم عظیم از بازدیدکنندگان، نتیجه استراتژی هوشمندانه‌ای است که بر ارائه جاذبه‌های منحصر به فرد و در کلاس جهانی تمرکز دارد:
آکواریوم و باغ وحش زیر آب دبی: یکی از بزرگترین آکواریوم‌های جهان با ظرفیت 10 میلیون لیتر آب که دارای یک پنل آکریلیک غول‌پیکر است و بیش از 300 گونه دریایی را به نمایش می‌گذارد.
پیست اسکیت روی یخ المپیک: فضایی برای تفریح عمومی و همچنین برگزاری مسابقات رسمی هاکی روی یخ.
پیوند با نمادهای شهری: موقعیت استراتژیک دبی مال در کنار برج خلیفه و فواره دبی، یک مقصد گردشگری یکپارچه و قدرتمند ایجاد کرده است که بازدیدکنندگان را به طور طبیعی به سمت خود می‌کشاند.
امکانات دیگر: جاذبه‌های دیگری مانند شهر مشاغل کودکان (KidZania)، مجموعه سینمایی (Reel Cinemas)، پارک واقعیت مجازی (Play DXB) و بیش از 1,200 فروشگاه، تجربه‌ای کامل را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کنند.
این مرکز خرید یک نیروگاه اقتصادی برای دبی است. در سال 2014، فروش مستأجران آن به 16 میلیارد درهم رسید که در آن زمان حدود 5% از تولید ناخالص داخلی دبی را تشکیل می‌داد. دبی مال به عنوان یک موتور محرک برای صنعت گردشگری، ارزش املاک و مستغلات منطقه و ایجاد شغل عمل می‌کند.
موفقیت دبی مال تصادفی نیست؛ بلکه نتیجه یک استراتژی دولتی حساب‌شده برای استفاده از یک فضای تجاری به عنوان قطب اصلی یک اقتصاد متنوع و پسا-نفتی است. این مجموعه کمتر شبیه یک مرکز خرید سنتی و بیشتر شبیه یک زیرساخت حیاتی ملی برای گردشگری و برندسازی جهانی عمل می‌کند. مالکیت آن توسط شرکت املاک «اعمار» (Emaar Properties)، که ارتباط نزدیکی با دولت دبی دارد، و نقش آن به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از پروژه عظیم «داون‌تاون دبی»، گواهی بر این مدعاست. موفقیت آن به طور مستقیم با چشم‌انداز حاکم دبی برای تبدیل این شهر به یک مرکز جهانی گره خورده است. سرمایه‌گذاری 1.5 میلیارد درهمی برای توسعه آن، نه یک تصمیم تجاری صرف، بلکه یک حرکت استراتژیک برای تقویت درآمدهای گردشگری و حمایت از چشم‌انداز ملی دبی است. در واقع، دبی مال اوج مدل «گردشگری خرید» (Shopping Tourism) را به نمایش می‌گذارد و ثابت می‌کند که چگونه می‌توان از یک مرکز خرید به عنوان ابزاری قدرتمند برای ساخت هویت جهانی یک شهر و لنگر انداختن کل اقتصاد آن استفاده کرد.
گشتی در میان تایتان‌های جهانی: فراتر از سه غول برتر
پدیده مگامال (Mega-Mall) تنها به ایران، چین و امارات محدود نمی‌شود. در سراسر جهان، این سازه‌های عظیم با فرهنگ‌ها و بازارهای مختلف سازگار شده و هر یک ویژگی‌های منحصر به فردی پیدا کرده‌اند. بررسی این نمونه‌ها نشان می‌دهد که این یک روند جهانی با تنوع منطقه‌ای قابل توجه است.
چین: پیشگام مسابقه مگامال‌ها
پیش از آنکه «نیو ساوت چاینا مال» به شهرت برسد، «گلدن ریسورسز مال» (Golden Resources Mall) در پکن برای مدتی کوتاه (2004-2005) عنوان بزرگترین مرکز خرید جهان را در اختیار داشت. این مرکز خرید نیز در ابتدا به دلیل موقعیت مکانی نامناسب و قیمت‌های بالا با مشکلاتی مواجه بود، اما با توسعه خطوط مترو و دسترسی بهتر، به تدریج جایگاه خود را پیدا کرد. داستان آن، مشابه نسخه کوچکتری از سرگذشت نیو ساوت چاینا مال، نشان‌دهنده تجربه و یادگیری چین در عرصه ساخت‌وسازهای تجاری عظیم است.
مالزی: مقاصد خانوادگی یکپارچه
مراکز خرید بزرگ در مالزی با تمرکز بر ایجاد مقاصدی جامع برای خانواده‌ها طراحی شده‌اند. «آی‌او‌آی سیتی مال» (IOI City Mall)، بزرگترین مرکز خرید این کشور، با امکاناتی نظیر پیست اسکیت روی یخ در ابعاد المپیک و یک پارک ماجراجویی سرپوشیده به نام «District 21»، نمونه بارز این رویکرد است. مرکز خرید «وان اوتاما» (1 Utama) نیز با ادغام طبیعت در طراحی خود، از جمله یک جنگل بارانی چند طبقه در داخل مجموعه و یک باغ گیاه‌شناسی روی پشت‌بام، تجربه‌ای متفاوت ارائه می‌دهد. این استراتژی نشان‌دهنده تمرکز بر بازار داخلی بزرگ و خانواده-محور مالزی از طریق ارائه فعالیت‌های تفریحی جامع است.
فیلیپین: میدان‌های شهر مدرن
در فیلیپین، مگامال‌ها نقشی فراتر از مراکز خرید ایفا می‌کنند و به نوعی به میدان‌های اصلی شهر تبدیل شده‌اند. این فضاهای سرپوشیده و مجهز به تهویه مطبوع، مکان‌های محبوبی برای معاشرت، غذا خوردن و سرگرمی هستند. «اس‌ام مال آو ایشیا» (SM Mall of Asia) با موقعیت منحصربه‌فرد خود در کنار خلیج مانیل، میزبانی بزرگترین فروشگاه IKEA جهان و یک آرنای 20,000 نفری برای برگزاری رویدادهای بزرگ، یک قطب اجتماعی و تفریحی است. «اس‌ام مگامال» (SM Megamall) نیز با جذب روزانه 800,000 بازدیدکننده، نشان‌دهنده نقش حیاتی این مراکز در زندگی شهری فیلیپین است.
تایلند: تلفیق تجمل و فرهنگ
مگامال‌های تایلند در ترکیب تجمل، فرهنگ و تجربیات منحصر به فرد تبحر دارند. «آیکان‌سیام» (ICONSIAM) در بانکوک، با ایجاد یک بازار شناور سرپوشیده و یک موزه رودخانه در داخل مجموعه، فرهنگ سنتی تایلند را با خرده‌فروشی لوکس در هم آمیخته است. «سنترال ورلد» (CentralWorld) نیز خود به یک جاذبه فرهنگی تبدیل شده و میزبان رویدادهای عمومی مهمی مانند جشن‌های شمارش معکوس سال نو است که هزاران نفر را به میدان بیرونی خود می‌کشاند. این مراکز خرید با استفاده هوشمندانه از عناصر فرهنگی و رویدادهای بزرگ، به مقاصد گردشگری مستقلی تبدیل شده‌اند.
مرکز خرید مدرن: از مرکز خرید تا شهر «خرده‌فروشی-سرگرمی»
مفهوم مرکز خرید در دهه‌های اخیر دستخوش یک تحول بنیادین شده است. برای بقا و رقابت در برابر ظهور تجارت الکترونیک، مگامال‌ها مجبور شده‌اند از مکان‌هایی که مردم برای خرید کردن به آنجا می‌روند، به مقاصدی تبدیل شوند که مردم برای انجام دادن کارها به آنجا می‌روند. این تغییر پارادایم، منجر به ظهور مفهوم «خرده‌فروشی-سرگرمی» (Retail-tainment) شده است؛ جایی که تجربه بر محصول اولویت دارد.
وست ادمونتون مال: پیشگام یک ایده
«وست ادمونتون مال» (West Edmonton Mall) در کانادا یکی از اولین و موفق‌ترین نمونه‌های این مدل است. این مرکز خرید از همان ابتدا با این فلسفه ساخته شد که جاذبه‌های تفریحی آن به اندازه فروشگاه‌هایش اهمیت دارند. این جاذبه‌ها که به طور مستقل از بخش خرده‌فروشی عمل می‌کنند، خود به تنهایی دلیلی برای بازدید از این مجموعه هستند:
پارک آبی جهانی (World Waterpark): این پارک آبی سرپوشیده، میزبان بزرگترین استخر موج داخلی جهان است و یکی از اصلی‌ترین جاذبه‌های این مجموعه محسوب می‌شود.
گلکسی‌لند (Galaxyland): دومین پارک تفریحی سرپوشیده بزرگ جهان که تجربه‌ای کامل از یک شهربازی را در داخل مرکز خرید ارائه می‌دهد.
امکانات دیگر: یک پیست اسکیت روی یخ با ابعاد استاندارد NHL به نام «قصر یخی» (Ice Palace)، یک دریاچه داخلی با یک کشتی کپی‌برداری شده، زمین‌های مینی‌گلف و خیابان‌های موضوعی مانند «خیابان بوربون» (Bourbon Street) با الهام از نیواورلئان، این مجموعه را به یک شهر تفریحی تبدیل کرده‌اند.
مال آو آمریکا: اوج مدل «خرده‌فروشی-سرگرمی»
«مال آو آمریکا» (Mall of America) در ایالات متحده، نمونه‌ای مدرن و بسیار توسعه‌یافته از این مدل است. این مرکز خرید با تمرکز بر ارائه تجربیات متنوع و منحصر به فرد، توانسته است جایگاه خود را به عنوان یک مقصد گردشگری مهم حفظ کند:
جهان نیکلودئون (Nickelodeon Universe): بزرگترین پارک تفریحی سرپوشیده در ایالات متحده که با تم شخصیت‌های محبوب شبکه نیکلودئون، خانواده‌ها را به خود جذب می‌کند.
آکواریوم سی لایف (SEA LIFE Aquarium): این آکواریوم با یک تونل زیر آب 300 فوتی، تجربه‌ای غوطه‌ورکننده از دنیای زیر آب را فراهم می‌کند.
جاذبه‌های تجربی: امکاناتی مانند «تجربه کریولا» (Crayola Experience) که یک فضای خلاقیت عملی است، «پرواز بر فراز آمریکا» (FlyOver America) که یک شبیه‌ساز پرواز مجازی است، «بازی فرار» (The Escape Game) و «موزه توهمات» (Museum of Illusions)، همگی تجربیاتی هستند که نمی‌توان آنها را به صورت آنلاین تکرار کرد.
ادغام استراتژیک این جاذبه‌های غیرتجاری در مقیاس بزرگ، یک حرکت دفاعی و تهاجمی در برابر تجارت الکترونیک است. این جاذبه‌ها «خندقی» از تجربیات فیزیکی، اجتماعی و منحصر به فرد ایجاد می‌کنند که خرید آنلاین قادر به تکرار آن نیست. این رویکرد، مدل کسب‌وکار مرکز خرید را از اجاره دادن فضا به فروش تجربه تغییر می‌دهد. مردم ممکن است برای ترن هوایی یا آکواریوم بیایند و سپس برای خرید و غذا خوردن بمانند. در این مدل، خود جاذبه‌ها به مستأجران اصلی تبدیل می‌شوند. این تحول، یک سازگاری بنیادین برای بقا است. مراکز خرید دیگر فقط با یکدیگر رقابت نمی‌کنند؛ آنها با نتفلیکس، آمازون و هر شکل دیگری از سرگرمی و تجارت خانگی در رقابت هستند و آینده آنها در تبدیل شدن به قطب‌های اجتماعی و تفریحی غیرقابل جایگزین نهفته است.
نتیجه‌گیری: آینده مگامال در عصر تجارت الکترونیک
تحلیل غول‌های خرده‌فروشی جهان نشان می‌دهد که در حالی که مدل سنتی مرکز خرید ممکن است تحت فشار باشد، مگامال‌ها در حال مرگ نیستند؛ بلکه در حال تکامل به موجودیت‌های شهری پیچیده‌تر و چندمنظوره‌ای هستند. ظهور تجارت الکترونیک، به ویژه در مناطقی مانند خاورمیانه، چالش‌های جدی از جمله رقابت قیمتی، مشکلات لجستیکی برای فروشگاه‌های فیزیکی و تغییر عادات مصرف‌کنندگان را به همراه داشته است. با این حال، مگامال‌ها با تبدیل شدن به مراکز اجتماعی، ادغام فضاهای کار اشتراکی، مراکز تناسب اندام و گزینه‌های متنوع‌تر غذا و نوشیدنی، در حال تطبیق خود با این واقعیت جدید هستند تا یک تجربه زندگی کامل را ارائه دهند.
جاه‌طلبی برای ساخت سازه‌های بزرگتر و یکپارچه‌تر همچنان ادامه دارد. پروژه‌های آینده‌نگرانه‌ای مانند «مال آو د ورلد» (Mall of the World) در دبی که به عنوان یک «شهر در شهر» طراحی شده، یا «آمریکن دریم میامی» (American Dream Miami)، نشان‌دهنده اعتماد به آینده مدل مقصد فیزیکی است.
در نهایت، موفق‌ترین و آینده‌نگرترین مگامال‌ها در حال فراتر رفتن از برچسب «مرکز خرید» و تبدیل شدن به هسته‌های شهری کاملاً یکپارچه یا «شهرهای کوچک» (Micro-Cities) هستند. آنها خرده‌فروشی، سرگرمی، هتلداری، فرهنگ و حتی فضاهای مسکونی و اداری را با هم ترکیب می‌کنند و به مقاصد مستقلی تبدیل می‌شوند که مردم می‌توانند در آنها زندگی، کار و تفریح کنند. شواهد این دگردیسی در همه جا قابل مشاهده است: ایران مال با نهادهای فرهنگی عمیق خود ؛ دبی مال که یک منطقه کامل شهری را با هتل‌ها و اقامتگاه‌هایش تعریف می‌کند ؛ و وست ادمونتون مال و مال آو آمریکا که خود به مقاصد گردشگری با هتل‌های اختصاصی تبدیل شده‌اند.
این روند نشان می‌دهد که آینده مگامال نه در ساخت جعبه‌ای بزرگتر از فروشگاه‌ها، بلکه در ایجاد یک محیط شهری جامع نهفته است. آنها دیگر فقط برای سهمی از کیف پول مصرف‌کننده رقابت نمی‌کنند، بلکه برای سهمی از کل سبک زندگی او می‌جنگند. بنابراین، پاسخ به این سوال که «بزرگترین مرکز خرید جهان کجاست؟» کمتر به متر مربع و بیشتر به گستره تجربه انسانی که در دیوارهای آن جای می‌گیرد، مربوط می‌شود. آینده از آن بزرگترین مرکز خرید نیست، بلکه متعلق به کامل‌ترین و جذاب‌ترین «شهر کوچک» است.