دیالیز چیست؟ (راهنمای کامل برای بیماران کلیوی)
به گزارش اردکان خبر، دیالیز یکی از روش های درمانی است که تا به امروز جان بسیاری از بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی را نجات داده و یاری نموده است به زندگی خود ادامه دهند. اگر احتیاج به اطلاعات بیشتر درباره این روش درمانی دارید تا انتها این مطلب از خبرنگاران مگ همراه ما باشید تا به شما بگوییم که دیالیز چیست، چگونه انجام می گردد و چه عوارض احتمالی دارد.
دیالیز چیست؟
دیالیز یک راه درمانی برای افرادی است که کلیه هایشان از کار می افتد. هنگامی که نارسایی کلیه دارید، کلیه های شما آن طور که باید خون را فیلتر نمی نمایند. در نتیجه، مواد زائد و سموم در جریان خون شما جمع می شوند. در چنین شرایطی دیالیز به یاری کلیه ها می آید. دیالیز در واقع کار کلیه های شما را انجام می دهد و مواد زائد و مایعات اضافی را از خون خارج می نماید.
همانطور که می دانید دیابت از مهم ترین عواملی است که منجر به نارسایی کلبه می گردد. در محتواهای زیر، بیشتر می توانید با این بیماری آشنا شوید:
انواع دیالیز چیست؟
دو راه برای دیالیز وجود دارد:
- همودیالیز
- دیالیز صفاقی
همودیالیز چیست؟
در روش همودیالیز، دستگاهی خون را از بدن شما خارج و سپس آن را به وسیله دیالیز (کلیه مصنوعی) فیلتر می نماید و خون تمیز شده را به بدن شما برمی گرداند. همودیالیز را می توان در مرکز دیالیز یا در منزل انجام داد. این روش معمولاً حدود 3 تا 5 ساعت طول می کشد و سه بار در هفته انجام می گردد. بعضی از افراد ممکن است بر اساس احتیاجهای خاص خود به زمان بیشتری برای دیالیز احتیاج داشته باشند.
مراحل انجام همودیالیز به توضیح است:
قبل از آغاز همودیالیز، متخصص یک جراحی جزئی انجام می دهد تا یک نقطه ورودی (دسترسی عروقی) به رگ های خونی شما ایجاد کند. این سه نوع نقطه ورودی عبارتند از:
- فیستول شریانی وریدی (AV): جراح شریان و ورید بازوی شما را به هم متصل می نماید.
- پیوند شریانی وریدی: جراح شما از یک پیوند (لوله نرم و توخالی) برای اتصال شریان و ورید استفاده می نماید.
- کاتتر دسترسی عروقی: اگر دیالیز باید به سرعت انجام گردد، پزشک شما ممکن است یک کاتتر (لوله نازک) را برای دسترسی موقت در ورید گردن، قفسه سینه یا پا قرار دهد.
در طول همودیالیز، دستگاه دیالیز:
- خون را از یک سوزن در بازوی شما خارج می نماید.
- خون را به وسیله فیلتر دیالیز به گردش در می آورد تا مواد زائد و سموم خون را به محلول دیالیز منتقل کند. (این محلول حاوی آب، نمک و سایر مواد افزودنی است).
- سپس خون فیلتر شده را به وسیله سوزن دیگری در بازو به بدن شما برمی گرداند.
- در نهایت فشار خون شما را برای تنظیم سرعت جریان خون در داخل و خارج از بدن شما کنترل می نماید.
دیالیز صفاقی چیست؟
دیالیز صفاقی را شما می توانید در خانه، چه در حال خواب و چه در حین رسیدگی به کارهای روزانه انجام دهید. در این نوع دیالیز یک کاتتر در شکم کاشته می گردد. این کاتتر به فیلتر شدن خون بدن به وسیله صفاق (غشایی در شکم)، یاری می نماید.
دیالیز صفاقی به 3 روش انجام می گردد:
- دیالیز صفاقی پیوسته سرپایی (CAPD): در این روش، مایع دیالیز چند بار در روز به داخل شکم تزریق و تخلیه می گردد. این روش احتیاج به دستگاه ندارد و باید در حالت بیداری انجام گردد.
- دیالیز صفاقی چرخه ای پیوسته (CCPD): در این روش، یک دستگاه مایع را به داخل و خارج شکم پمپاژ می نماید. معمولاً شب ها در هنگام خواب انجام می گردد.
- دیالیز صفاقی متناوب (IPD): این درمان معمولاً در بیمارستان انجام می گردد و از همان دستگاه CCPD استفاده می نماید، اما فرآیند طولانی تری دارد.
مراحل انجام دیالیز صفاقی به توضیح زیر است:
- ایجاد راه ورود: حدود سه هفته قبل از آغاز دیالیز صفاقی، یک عمل جراحی جزئی خواهید داشت. در این عمل، جراح برش کوچکی در نزدیکی ناف ایجاد و یک لوله نرم و نازک (کاتتر) را وارد صفاق می نماید. این کاتتر به صورت دائمی در جای خود باقی می ماند و شما بعد از آن به وسیله این کاتتر می توانید دیالیز را در خانه انجام دهید. (پزشک به شما نحوه انجام دیالیز صفاقی در خانه و جلوگیری از عفونت در محل کاتتر را آموزش می دهد.)
- تزریق مایع دیالیز: مایع دیالیز استریل و مخصوصی به وسیله کاتتر وارد حفره شکمی می گردد. این مایع حاوی مواد خاصی است که مواد زائد و اضافی خون را به خود جذب می نماید.
- فیلتراسیون خون: در حالی که مایع دیالیز در حفره شکمی واقع شده است، مواد زائد و مایعات اضافی خون به وسیله صفاق وارد مایع دیالیز می شوند.
- تعویض مایع دیالیز: پس از مدتی، مایع دیالیز حاوی مواد زائد از بدن خارج شده و مایع دیالیز تازه جایگزین آن می گردد.
عوارض دیالیز چیست؟
در ادامه عوارض هر دو نوع دیالیز را مورد آنالیز قرار می دهیم.
عوارض همودیالیز
عوارض احتمالی همودیالیز شامل موارد زیر می گردد؛
- فشار خون پایین (هیپوتانسیون): این اتفاق معمولا به دلیل خارج شدن سریع مایعات از بدن طی دیالیز رخ می دهد و باعث کاهش فشار خون در رگ ها می گردد. علائم هیپوتانسیون شامل سرگیجه، حالت تهوع، ضعف، گرفتگی عضلات، اضطراب، و در موارد شدید، غش کردن است. کاهش شدید فشار خون خطر لخته شدن خون را افزایش می دهد و ممکن است به عوارض جدی تری مانند سکته مغزی یا آسیب قلبی منجر گردد. برای جلوگیری از این مشکل، رعایت محدودیت های مصرف مایعات بسیار مهم است.
- بار اضافی مایعات: اگر کلیه ها نتوانند مایعات اضافی بدن را به مقدار کافی دفع نمایند، وضعیتی به نام هیپروولمی (hypervolemia) یا بار اضافی مایعات ایجاد می گردد. این مشکل می تواند باعث تورم در پاها، افزایش فشار خون، تنگی نفس و مسائل قلبی گردد. رعایت دقیق محدودیت های مصرف مایعات و تنظیم دقیق دستگاه دیالیز می تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند.
- سندرم عدم تعادل دیالیز: این سندرم معمولاً در افرادی که به تازگی دیالیز را آغاز نموده اند، رخ می دهد و باعث علائمی مانند سردرد، حالت تهوع، استفراغ، ضعف و تغییرات رفتاری می گردد. دلیل دقیق این سندرم هنوز تعیین نیست، اما تصور می گردد که به دلیل تغییرات سریع در ترکیب خون و مغز ایجاد گردد. این عارضه معمولاً موقتی است و با ادامه درمان بهبود می یابد.
عوارض دیالیز صفاقی
از عوارض این نوع دیالیز می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- بعضی افراد دچار عفونت های پوستی در اطراف کاتتر می شوند. بعلاوه در این روش دیالیز در معرض خطر پریتونیت هستید. پریتونیت نوعی عفونت است که هنگام وارد شدن باکتری به وسیله کاتتر به داخل شکم رخ می دهد. این عفونت ممکن است با تب، درد شکم، حالت تهوع و استفراغ همراه باشد.
- علاوه بر ایجاد عفونت، استفاده از کاتتر شکمی و پمپاژ شکم پر از مایع می تواند به مرور زمان عضلات شکم را ضعیف کند.
- بعلاوه ممکن است دچار فتق شوید. این عارضه زمانی رخ می دهد که عضوی مانند روده کوچک به وسیله عضلات شکم فرو می رود. ممکن است برآمدگی را در نزدیکی ناف یا در ناحیه کشاله ران بین شکم و بالای ران احساس کنید.
- در طول دیالیز صفاقی، بدن شما دکستروز که نوعی قند است را از محلول دیالیز جذب می نماید. با گذشت زمان، این قند اضافی می تواند منجر به افزایش وزن گردد.
تغذیه پس از دیالیز
تغذیه صحیح نقش بسیار مهمی در بهبودی و حفظ سلامت شما پس از هر جلسه دیالیز، ایفا می نماید. با انتخاب مواد غذایی مناسب، می توانید انرژی از دست رفته را جبران نموده، عضلات خود را تقویت کنید. در ادامه به شما می گوییم که باید چه مواد غذایی را به رژیم خود بیفزایید و روی چه غذاهایی یک خط قرمز بکشید و از برنامه غذایی تان حذف کنید.
غذاهای حاوی پروتئین
برای ترمیم بافت های آسیب دیده و ساخت عضلات نو، مصرف پروتئین کافی لازم است. منابع پروتئینی با کیفیت بالا شامل موارد زیر می شوند:
- گوشت های سفید: مرغ، ماهی، بوقلمون
- تخم مرغ
- لبنیات کم چرب: ماست، پنیر کم چرب
- منابع گیاهی: لوبیا، نخود، عدس، سویا
میوه ها، سبزیجات و غلات کامل
این گروه غذایی سرشار از ویتامین ها، مواد معدنی و فیبر هستند که به تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود هضم غذا و کنترل قند خون یاری می نمایند.
مایعات کافی
نوشیدن آب کافی برای جلوگیری از کم آبی بدن بسیار مهم است. علاوه بر آب، مصرف آبمیوه های طبیعی، سوپ های سبک، چای بدون قند و قهوه بدون کافئین نیز برایتان مفید است.
محدودیت مصرف سدیم، پتاسیم و فسفر
بسیاری از بیماران دیالیزی احتیاج به محدود کردن مصرف بعضی مواد معدنی شامل سدیم (نمک)، پتاسیم و فسفر را دارند.
- برای کاهش سدیم: از مصرف غذاهای شور، کنسروها، آجیل شور و سس های آماده خودداری کنید.
- برای کاهش پتاسیم: میوه هایی مانند موز، پرتقال و آووکادو را با احتیاط مصرف کنید.
- برای کاهش فسفر: مصرف لبنیات پرچرب، گوشت های فرآوری شده و نوشابه های گازدار را محدود کنید.
اجتناب از مواد محرک
مصرف بیش از حد مواد غذایی محرک نظیر کافئین، نیکوتین و الکل می تواند بر فشار خون، سیستم عصبی و سلامت کلی شما تاثیر منفی بگذارد. بنابراین توصیه می گردد که مصرف این مواد را محدود نموده یا به طور کامل از مصرف آن ها اجتناب کنید.
مصرف مکمل های غذایی
در بعضی موارد، پزشک ممکن است برای شما مکمل های ویتامینی و معدنی تجویز کند. این مکمل ها به تامین احتیاجهای بدن شما یاری و از بروز کمبودهای تغذیه ای جلوگیری می نمایند.
در مجموع؛ انتخاب نوع دیالیز، مراقبت های لازم برای جلوگیری از عوارض، و داشتن یک رژیم غذایی مناسب پس از هر جلسه دیالیز، همگی از عواملی هستند که می توانند تأثیر بسزایی بر روند درمان داشته باشند. با در نظر گرفتن این توصیه ها و مشاوره با پزشک، می توانید راحت تر مسیر درمان نارسایی کلیوی خود را طی کنید.
منابع: | | |
این مطلب فقط جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با یک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.
منبع: دیجیکالا مگ