بزم حقیقت در میانه دهه 90، مستند هایی که جنجال ساز شدند - اردکان خبر

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، با شروع چهاردهمین دوره جشنواره سینماحقیقت بازار تماشای فیلم های مستند حسابی گرم شده است، هرچند نمایش فیلم ها در این دوره به دلیل شیوع ویروس کرونا به صورت برخط است، اما باز با این حال سینمادوستان از تماشای آثار مستند راه یافته به این دوره از جشنواره لذت می برند.

در این میان بد ندیدیم کمی به عقب برویم مروری بر دوره های قبلی این جشنواره داشته باشیم.

پیش از این مستند های خاطره ساز دوره های پنجم و ششم و دو دوره هفتم و هشتم را آنالیز کردیم و به بعضی از مستند های ماندگار در این دوره ها به صورت یک فهرست انتخابی پرداختیم که طبیعتاً هر کدام می توانست ترکیب متفاوتی هم داشته باشد و هدف صرفاً مرور خاطرات بوده است.

در این گزارش می خواهیم به دوره نهم و دهم جشنواره سینماحقیقت اشاره کنیم؛ دوره هایی که در آن شاهد سوژه های تازه و متفاوتی بودیم.

1394) جشنواره نهم سینماحقیقت

در دوره نهم جشنواره سینماحقیقت که در سال 94 برگزار گردید آثار متنوعی در بخش های مختلف حضور داشت. از میان این آثار و به بهانه یک خاطره بازی 5 اثر را انتخاب کردیم و به مستند هایی از جمله رویا های دم صبح به کارگردانی مهرداد اسکویی، کربلا جغرافیای یک تاریخ به کارگردانی داریوش کمک، فصل هرس به کارگردانی لقمان خالدی، ای 157 به کارگردانی بهروز نورانی پور و من ناصر حجازی هستم به کارگردانی زنده یاد نیما طباطبایی خواهیم پرداخت.

* رویا های دم صبح/ مهرداد اسکویی

مهرداد اسکویی در نهمین جشنواره سینماحقیقت با فیلم مستند رویا های دم صبح حضور پیدا کرد، این مستند درباره نوجوانان دختر زیر 18 سال بود که در کانون اصلاح و تربیت تهران تحت نظارت بودند. البته این را هم باید بگوییم که رویا های دم صبح سومین فیلم از سه گانه این کارگردان است، که شامل روز های بی تقویم و آخرین روز های زمستان است.

رویا های دم صبح توانست پیروزیت های بین المللی قابل توجهی را بدست آورد و علاوه بر ایران نمایش های ویژه دانشگاهی را در کشور های مختلف پشت سر گذاشت.

البته یکی از نکات جالب درباره این مستند این است که مهرداد اسکویی 7 سال طول کشید تا برای این مستند پروانه ساخت دریافت کند که این خود زمان طولانی برای دریافت مجوز برای یک مستند سینمایی بود.

نکته جالب در این مستند این است که بعد از نمایش رویا های دم صبح در ژاپن، چند تهیه نماینده ژاپنی برای ساخت پروژه بعدی این کارگردان اعلام آمادگی کردند.

این مستند سینمایی توانست تندیس جشنواره و دیپلم افتخار بهترین کارگردانی را دریافت کند.

رویا های دم صبح را می توان یکی از پیروز ترین مستند ها در حوزه بین المللی هم دانست.

* کربلا جغرافیای یک تاریخ/ داریوش کمک

همانطور که از نام مستند کربلا جغرافیای یک تاریخ تعیین است این مستند درباره مهمترین رویداد تاریخی و مذهبی اسلام است، فیلمی که توضیح مختصری از حرکت امام حسین (ع) از مدینه به مکه و از مکه به سوی کوفه و کربلا و شهادت جان سوز آن حضرت در دشت نینوا و نهضتی که این قیام تا قیام قیامت در عالم هستی برپا نموده است.

در واقع داریوش کمک با مستند کربلا جغرافیای یک تاریخ روایتی متفاوت و غیر کلیشه ای از واقعه عاشورا و قیام امام حسین (ع) دارد، همچنین تاثیر قیام امام حسین (ع) را بر فرهنگ و سبک زندگی شیعیان آنالیز می نماید.

این کارگردان کربلا جغرافیای یک تاریخ را در 2 فاز ساخته است، فاز اول مروری مستندگونه بر حرکت امام حسین (ع) از ابتدا تا پس از شهادت در روز عاشورا است و فاز دوم چگونگی عزاداری در فرهنگ های مختلف در دنیا را در ماه محرم آنالیز می نماید.

البته داریوش کمک تنها در حوزه مستند فعالیت نمی نماید و فیلم سینمایی لیلاج را در کارنامه کاری خود دارد.

* فصل هرس/ لقمان خالدی

فیلم مستند فصل هرس به کارگردانی لقمان خالدی به اندازه مستند رویا های دم صبح در نهمین دوره جشنواره سینماحقیقت دیده شد. این مستند در بخش مسابقه ملی با دیگر آثار به رقابت پرداخت و توانست تندیس هنر و تجربه، کارگردانی مستند بلند و تندیس بهترین فیلم را دریافت کند.

فصل هرس درباره فردی است به نام قاسم تک دهقان که مدعی است داروی سرطان را کشف نموده و در جهت اثبات ادعایش دچار چالش هایی می گردد.

در واقع قاسم تک دهقان سوژه اصلی این مستند، سال ها است روی یک داروی گیاهی ضد سرطان تحقیق می نماید، او می خواهد داروی خود را به ثبت رساند، اما هیچکس را برای انجام این کار قابل اعتماد نمی داند.

لقمان خالدی در مصاحبه ای که درباره این مستند داشت، با اشاره به بی اعتمادی قاسم تک دهقان گفته بود اگر تک دهقان بی اعتماد است جامعه باعث بی اعتمادی او شده است و اگر جامعه بی اعتماد است به این دلیل است که خیلی ها آمدند و با ادعای دروغ باعث این بی اعتمادی شده اند، اعتماد یک طرفه شکل پیدا نمی نماید، یک طرفه هم از بین نمی رود، فیلم فصل هرس به این امید ساخته شده که بهانه برای هرس کردن رفتار ها و تفکراتی گردد که باعث رواج بی اعتمادی در جامعه است.

* ای 157/ بهروز نورانی پور

طی سال های گذشته مستند های مختلفی از حواشی جنگ های مختلف و اردوگاه هایی که مردم جنگ زده مجبور به زندگی در آن هستند، ساخته شده است. ای 157 به کارگردانی بهروز نورانی پور گامی فراتر گذاشته و این مساله را از نگاه دیگری توصیف می نماید، در واقع ای 157 داستان سه خواهر سوری است که مورد تجاوز داعشی ها قرار می گیرند، این مستند به اندازه خط داستانی که از آن آمده است تلخ است.

داستان دخترانی که پدرشان به دست داعشی ها کشته شده اند و از مادرشان جدا مانده اند، سه دختری که به دلیل تجاوز داعشی ها باردار بودند و نمی دانستند باید چه کاری انجام دهند.

بهروز نورانی پور برای ساخت این مستند 9 ماه در اردوگاه مورد نظر حضور داشت تا بتواند اعتماد سوژه های خود را بدست آورد.

این کارگردان توانست جایزه ویژه هیات داوران را در بخش بین الملل نهمین جشنواره سینماحقیقت دریافت کند. وی همچنین دیپلم افتخار مستند بلند بخش ملی را دریافت نموده است.

* من ناصر حجازی هستم / نیما طباطبایی

من ناصر حجازی هستم به کارگردانی نیما طباطبایی داستان زندگی ناصر حجازی دروازه بان کشورمان است، این مستند در پنج فصل به نام های من رویایی دارم، آخرین مرد مقاوم، سهراب کشی، از استقلال تا استقلال و پرواز عقاب به تصویر کشیده است.

این فیلم حواشی بسکمک را به همراه داشت، در واقع امیر رفیعی تهیه نماینده این مستند، در ابتدا قرار بود من ناصر حجازی هستم را با یک گروه دیگر فراوری کند، اما بنا به دلایلی از همکاری با این گروه منصرف شده و در نهایت نیما طباطبایی را به عنوان کارگردان در این پروژه انتخاب می نماید، این فیلم در گروه سینمایی هنر و تجربه و در شرایط بدی اکران شد و رفیعی در مصاحبه ایی اعلام نموده بود که آن ها نمی خواستند ناصر حجازی در تیم ملی باشند، حالا هم اجازه نمی دهند فیلمش دیده گردد. نمایش این فیلم به دلیل شکایت امیر قلعه نوعی یکی دیگر از فوتبالیست های شناخته شده کشورمان متوقف شد تا دلیل شکایت آن مورد آنالیز قرار گیرد، اما این توقف اکران زمان زیادی نبرد و توانست در سینما های هنر و تجربه برای فوتبال دوستان و سینما دوستان نمایش داده گردد.

در این فیلم هنرمندانی، چون شهاب حسینی، بهرام رادان، پرویز پرستویی، مسعود رایگان، مهران مدیری و رویا تیموریان به عنوان راوی حضور داشتند.

ناصر طباطبایی کارگردان این فیلم یک سال بعد به دلیل سرطان درگذشت.

1395) جشنواره دهم سینماحقیقت

جشنواره دهم سینماحقیقت درست در میانه دهه 90 و در سال 95 برگزار گردید. در این دوره هم تنوع آثار قابل توجه بود و انتخاب 5 اثر برای خاطره بازی با آنچه ویترین جشنواره به تماشایش نشستیم، سخت؛ بزم رزم به کارگردانی وحید حسینی، غزال ایرانی به کارگردانی وحید فرجی، متهمین دایره بیستم به کارگردانی حسام اسلامی، صفر تا سکو به کارگردانی سحر مصیبی، انحصار ورثه به کارگردانی محمدعلی شعبانی اشاره نمود.

* بزم رزم / وحید حسینی

بزم رزم به کارگردانی وحید حسینی یک اثر مستند درباره موسیقی دهه 60، است، این مستند پژوهشی پیرامون موسیقی در دهه 60 دارد، مستندی که از پوستر آن تعیین است که مردان موسیقی و مردان جنگ را به هم گره زده است، این مستند توانست مخاطبان بسکمک را سمت خود جذب خود کند.

در مستند بزم رزم با حدود 20 چهره موسیقی همچون حسین علیزاده، مجید درخشانی، بیژن کامکار، کامبیز روشن روان، حسام الدین سراج، علی اکبر شکارچی و …گفتگو شده است.

برگ برنده وحید حسینی در بزم رزم علاوه بر گردآوری داده های ارزشمند، استفاده به اندازه از عنصر نوستالژی و همزمان بهره گیری منصفانه از نگاه های متنوع در روایت آنچه بر موسیقی جنگ گذشت، بود.

این فیلم توانست تندیس بهترین پژوهش و بهترین صدا را از دهمین دوره جشنواره سینماحقیقت از آن خود کرد.

* غزال ایرانی / وحید فرجی

مستند غزال ایرانی به کارگردانی وحید فرجی به طراحی و ساخت خودرو خورشیدی غزال ایرانی توسط دانشجویان دانشگاه تهران و شرکت آن ها در مسابقات دنیای استرالیا و اتفاقاتی که در این مسابقه برای آن ها رخ می دهد پرداخته است.

این مستند نمایشی است از متخصصان و نخبه های جوان ایرانی که با تکیه بر توان داخلی خودرو هایی ساخته اند که با استفاده از انرژی خورشیدی حرکت می نمایند. آن ها به حدی در کارشان پیروز هستند که پا به عرصه رقابت های دنیای در علوم نوین گذاشته اند.

غزال ایرانی آنچنان مورد توجه نهاده شد که بعد از حضور جشنواره ای به کنداکتور شبکه های سیما هم راه پیدا کرد و روی آنتن رفت.

* متهمین دایره بیستم / حسام اسلامی

متهمین دایره بیستم به کارگردانی حسام اسلامی در این دوره از جشنواره سینماحقیقت حاصل پنج سال زندگی و معاشرت فیلمساز با یک تبه کار جوان و همراهی با او در بعضی از اعمال مجرمانه و مسائل و مسائل پس از آن است.

مساله جالب این است که کارگردان این فیلم مستند در ابتدا قرار بود مستندی درباره بچه ها کار بسازد که درنهایت با آشنا شدن با شخصیت اصلی این مستند ترجیح داد تا متهمین دایره بیستم را جلوی دوربین ببرد، با توجه به سوژه متفاوت این مستند، ساخت آن نزدیک به 6 سال به طول انجامید. در این فیلم شاهد تحول احسان شخصیت اصلی متهمین دایره بیستم هستیم. حتی کارگردان در نشست نقد و آنالیز این پروژه گفته بود که به دنبال یک لحظه تحول شخصیت اصلی فیلم بوده و از ابتدا احساس می نموده که احسان شخصیتی است که ممکن است متحول گردد.

بسکمک از منتقدان زمانی که این مستند را دیدند این اثر را یک مستند متفاوت اجتماعی دانسته و از آن استقبال نموده اند، شاید یکی از نکات مثبت این فیلم آشنایی کارگردان با سوژه هایی است که آن ها را همراهی نموده است، در واقع اعتماد سوژه ها به حسام اسلامی شرایطی را فراهم کرد تا کارگردان بتواند اثری متفاوت را فراوری کند.

این مستند توانست در جشنواره های داخلی و خارجی پیروزیت های بسکمک کسب کند، که از آن جمله می توان به دریافت سیمرغ بهترین مستند از سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر اشاره نمود.

حسام اسلامی پیش از این مستند هایی با نام یادداشت های عراق، رشید، خانه ما و بی کودکی را کارگردانی نموده بود و پس از متهمین دایره بیستم و در دوره سیزدهم جشنواره سینماحقیقت با همراهی عطیه عطارزاده مستند پروژه ازدواج را کارگردانی کرد.

* صفر تا سکو / سحر مصیبی

حتماً نام خواهران منصوریان را در ورزش کشور شنیده اید، مستند صفر تا سکو به کارگردانی سحر مصیبی درباره زندگی ورزشی و شخصی خواهران منصوریان قهرمانان ووشوی ایران است. روایتی از تمرینات و امکانات کم و مسائلی که این سه خواهر در راستا پیروزیت پشت سر گذاشته اند.

کارگردان در این مستند سعی نموده است با لحظه به لحظه با نگرانی ها و شادی ها این سه ورزشکار همراه گردد. یکی از نکات جالب صفر تا سکو این است که هیچکدام از صحنه ها بازسازی نشده و تمام اتفاقات به صورت واقعی تصویربرداری شده است.

این مستند با توجه به موضوع متفاوت و ورزشی که داشت مورد استقبال بسکمک نهاده شد، به گونه ای که اکران این فیلم با پیروزیت های بسکمک همراه بود.

یکی دیگر از نکات جالب این پروژه حضور مهتاب کرامتی به عنوان تهیه نماینده فیلم بود، البته تهیه نمایندگی این مستند به صورت مشترک همراه با طهورا ابوالقاسمی اجرا شده است.

شهربانو منصوریان در بخشی از مصاحبه خود با یکی از رسانه ها گفته بود که نکته جالب این فیلم این است که او و خواهرانش در برابر دوربین نقش بازی ننموده اند، بلکه زندگی واقعی خود را به تصویر کشیده اند.

کارگردان این فیلم نیز در بخشی از صحبت های خود تاکید نموده بود که ساخت این فیلم بسیار ترسناک بود چرا که دنبال کردن خط داستانی سه شخصیت با هم کار بسیار سختی بوده است.

صفر تا سکو توانست تندیس بهترین فیلم را از دهمین دوره جشنواره سینماحقیقت بدست آورد.

مستند صفر تا سکو از معدود مستند های ایرانی است که در دهه 90 فرصت ورود به چرخه اکران عمومی سینما ها و رقابت با فیلم های داستانی را به دست آورد و اتفاقاً کارنامه قابل دفاعی هم در این زمینه به نام خود ثبت کرد.

* انحصار ورثه / محمدعلی شعبانی

فیلم مستند انحصار ورثه به کارگردانی محمدعلی شعبانی یکی از مستند های پرحاشیه درباره شهید آوینی بود، این مستند زندگی شهید آوینی را از زمان کامران دهه 50 تا سید مرتضی دهه 60 روایت می نماید.

در انحصار ورثه علاوه بر رونمایی از عکس های دیده نشده و نامه های خوانده نشده از شهید آوینی، به نسخه های جعلی از آوینی، روایت های نادرست از این شخصیت و لایه ها و زوایای پرداخته نشده در زندگی این شهید اشاره شده است.

در خلاصه این مستند سینمایی آمده است: آیا آوینی همراه نوشته های پیش از انقلابش دانشش را هم سوزاند؟ یافته ها و تجربیاتش را چطور؟

در این مستند با سینماگران شناخته شده ای از جمله کیومرث پوراحمد، بهروز افخمی، مسعود فراستی، امید روحانی، مرتضی شعبانی و چهره هایی دیگر مصاحبه شده است.

محمدعلی شعبانی درباره این مستند و شخصیت شهید آوینی گفته بود نباید شناخت از آوینی یا هر انسان دیگری تنها به چند عکس و سکانس یا مقطعی از زندگی اش ختم گردد، بلکه باید او را در یک برآیند کلی از زندگی اش سنجید. اما این مستند مخاطب را دعوت می نماید تا شخصیت واقعی شهید آوینی را از نزدیک لمس کند. همچنین از مخاطب می خواهد تا اجازه دهد هر شخصیت، خودش را معرفی کند و بداند که آوینی هم مانند انسان های دیگر، موجود تک ساحتی نیست و ساحات و لحظات مختلفی را در زندگی از سر گذرانیده است.