سفالهای هخامنشی و اشکانی و ساسانی در یک محوطه تاریخی کشف شدند - اردکان خبر

علی اصغر محمودی نسب، سرپرست هیأت باستان شناسی گفت: کاوش محوطه گبری مود شهرستان سربیشه در ادامه فعالیت های باستان شناسی دانشگاه بیرجند با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی و مجوز پژوهشگاه انجام شد.

وی اضافه کرد: این محوطه در 3/5 کیلومتری شمال غرب شهر مود در میانه دشتی معروف به دشت نخودی شامل دو تپه در محور شمال غربی جنوب شرقی است که با نام A و B ثبت شده و تپه A دارای ارتفاع بیشتری نسبت به تپه B است.

این باستان شناس شرح داد: کاوش های باستان شناسی در طی پنج فصل از سال 1397 به بعد بروی تپه B متمرکز بوده که شواهد و مستندات عکسهای هوایی از این تپه نشان از وجود سازه ای مدور با خندق در پیرامون دارد که اطراف خندق با فضایی مربع شکل احاطه شده و از لحاظ فرم کلی، این سازه معماری در مقیاسی بسیار بزرگتر، قابل مقایسه با سازه معماری در محوطه تخچرآباد است.

سرپرست هیأت باستان شناسی اضافه کرد: کاوش های اجرا شده در چهار فصل گذشته این محوطه با هدف لایه نگاری و شناسایی فضاهای معماری بروی دیواره های شمالی، غرب، شرق و مرکز این سازه مدور انجام و در سرانجام کاوش این فصول فضاهای معماری مرتبط با بارو و حصار دفاعی و همین طور فضاهای مسکونی و حیاط سازه مدور تپه مود B کشف شده است.

محمودی نسب با اشاره به اینکه این ساختار دفاعی بارویی با استفاده از مصالح چینه و خشت هایی با ابعاد 8×38×38 و 8×40×40 سانتیمتر با ملات گل ساخته شده، خاطرنشان کرد: در بعضی قسمت ها هم آواری بودن فضا نشان از تخریب سازه های معماری بر اثر زلزله را نشان می دهد.

وی اظهار کرد: در فصل پنجم کاوش محوطه گبری مود با بررسی عکسهای هوایی و با هدف شناسایی ورودی احتمالی سازه مدور محوطه گبری مود B به دلیل فرورفتگی در قسمت شمال شرقی سازه مدور، ترانشه ای با ابعاد 5 × 10 متر با حضور 21 نفر از دانشجویان ورودی سال 1399 ایجاد و در ادامه روند کاوش دو فاز معماری در این قسمت محوطه شناسایی شد.

سرپرست هیأت باستان شناسی در تشریح دو فاز معماری نمایان شده گفت: فاز اول در قسمت مرکز ترانشه قرار گرفته است و مربوط به دیواری سنگی با ملات گل است و دو رج از آن به جای مانده که با توجه به داده های فرهنگی در این قسمت، نشان از ساخت این دیوار در قرن هشتم تا دهم هجری را دارد و فاز دوم این ترانشه دوران هخامنشی تا اوایل دوران ساسانی را در بر می گیرد که داده های فرهنگی بویژه سفال نشان از این بازه زمانی را دارد.

وی با بیان اینکه در این فاز علاوه بر شناسایی قسمتی از باروی سازه مدور، فضاهای معماری با مصالح سنگ، خشت، چینه و ملات گل مورد شناسایی قرار گرفت، شرح داد: وجود حجم زیادی از آوار سنگی و خشتی در بعضی فضاهای معماری کاوش شده نشان از تخریب بنا در اوایل دوره ساسانی را دارد که احتمالاً بر اثر یک حادثه طبیعی (زلزله) این محوطه متروک می شود.

محمودی نسب یکی از نکات جالب توجه در بین فضاهای معماری و قسمتهای آواری ترانشه را شناسایی حجم زیادی از سنگ ساب، هاون سنگی (جهت آرد کردن غلات)، کوبه سنگی، پاشنه در و مشته سنگی و همین طور استخوان حیوانات مختلف از جمله گاو، بز، آهو و…دانست که در ارتباط با تغذیه ساکنین محوطه بوده است.

وی اضافه کرد: از لحاظ حجم داده فرهنگی بیش ترین حجم داده این فصل کاوش مربوط به سفال است که به دو دسته عمده سفال های بدون نقش و سفال های منقوش با نقش کنده یا با نقوش رنگی قرمز رنگ تقسیم بندی می شوند.

این باستان شناس سفال های بدست آمده را از لحاظ قدمت، سفال های شاخصی مربوط به دوران هخامنشی، اشکانی و ساسانی و شامل گونه سفالینه های معمولی، شیاردار، داغدار، منقوش و زورقی دانست و اظهار کرد: بیشتر فرم های سفالی بدست آمده از این کاوش شامل خمره، کاسه و تنگ های کوچک بوده و با این وجود بیش ترین سفال ها از لحاظ قدمت متعلق به دوره اشکانی است.

سرپرست هیأت باستان شناسی گفت: محوطه گبری مود در دوره اشکانی دارای بیشترین وسعت استقراری بوده و این دوره مهمترین دوره استقراری تپه است که این مدعا با کشف نمونه های سفالین منقوش، داغدار و شیاردار که قابل مقایسه با فرهنگ های همجوار بویژه سیستان بوده، تأیید می شود.

وی با اشاره به این نکته که کشف این نمونه ها گویای ارتباطات گسترده این منطقه با سیستان در دوره اشکانی است، گفت: بر این اساس استقرار این دوره در اواخر دوره ساسانی متروک شده و وجود محوطه های اسلامی در نزدیکی محوطه گبری مود از جمله تپه قلعه کهنه مود نشان از جابجایی ساکنین این محوطه بعد از این دوران دارد.

محمودی نسب اضافه کرد: تشابه کانی شناسی اجزای تشکیل دهنده سفال ها و خاک های محوطه گبری مود B با کانی های سازنده واحدهای زمین شناسی منطقه نشان می دهد که مواد تشکیل دهنده سفال ها از همین منطقه تأمین می شده اند.

وی در سرانجام با بیان اینکه وجود سرباره های کوره سفال پزی در محدوده پنج فصل کاوش اجرا شده در محوطه گبری مود و تراکم سرباره در محدوده غربی تپه مود B، نشانگر وجود کوره سفال پزی در این محدوده تاریخی است، اظهار کرد: این محوطه در سال 1381 با شماره 6364 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.