خاموشی نزدیک است - اردکان خبر

به گزارش گروه اقتصادی خبرنگاران، مرتضی عبدالحسینی، روزنامه نگار:یک حساب سر انگشتی از خشکسالی وسیع و در ادامه آن کاهش توان فراوریی نیروگاه های برق، درنهایت خاموشی گسترده در کشور را هشدار می دهد. میزان بارندگی ها و ذخایر آبی کشور در ماه های اخیر، کارشناسان را درمورد خشکسالی احتاقتصادی و پیامد های آن نگران نموده است. هفته گذشته هم در گزارشی به این مهم پرداخته بودیم و با مرور آمار و ارقام مربوط به میزان بارندگی و ذخایر آبی کشور هشدار داده بود که یکی از تبعات احتاقتصادی کم آبی خاموشی گسترده و قطعی گسترده برق خواهد بود. براساس آمار ها در 6 ماه گذشته بارش ها به نسبت متوسط درازمدت حدودا 35 درصد و نسبت به مدت مشابه سال گذشته 52 درصد کاهش داشته است. این مساله را درکنار تابستان زودرس و گرمای غیرطبیعی هوا حدود پنج تا هفت درجه بیشتر از حد میانگین تاریخی قرار دهید، درنتیجه بحران خشکسالی و کم آبی به بحران کرونا در ماه های آینده اضافه خواهد شد. یکی از تبعات کم آبی می تواند کاهش توان فراوریی نیروگاه های برقابی کشور در فراوری برق باشد. براساس اعلام شرکت توانیر تا خاتمه سال 98 در حدود 20 نیروگاه برقابی در کشور فعال بوده که 15 درصد از ظرفیت فراوری برق را در اختیار داشته اند. با کاهش بارندگی و کاهش ذخایر سد ها پتانسیل بالقوه این نیروگاه ها بالفعل نخواهد شد و ما از فراوری برق از این روش ارزان و مقرون به صرفه محروم خواهیم بود. از طرفی در سال 1400 به دلیل افزایش محدودیت ها و خانه نشینی مردم، گرمای زودرس و کاهش بارندگی ها (کشاورزان مجبور به روشن کردن موتور های برق خود شده اند) میزان مصرف برق نیز رکورد شکسته و به طور ممتد ادامه خواهد داشت. به طور میانگین مصرف برق در ساعات پیک یک ماهه اخیر، 37 هزار و 445 مگاوات بوده که 20 درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال گذشته را نشان می دهد، بنابراین یک حساب و کتاب ساده نشان می دهد که در صورت عدم اصلاح الگوی مصرف و همچنین عدم مدیریت چالش موجود با توجه به گرمای غیرعادی تابستان جاری، خاموشی ها و قطعی های مکرر برق در سرتاسر کشور را خواهیم داشت. قطعی برق تبعات بسیاری دارد که علاوه بر خانوارها، بسیاری از مشاغل را هم به خود درگیر خواهد نمود.

رکوردزنی مصرف برق در اردیبهشت

صنعت برق ایران هفته تاریخی را پشت سر گذاشته و رکورد های زیادی را به ثبت رسانده است. در هفته ای که گذشت روز ها و لحظات پرمصرفی از لحاظ مصرف برق در کشور تجربه شد. طبق آمار رسمی شرکت مدیریت شبکه برق ایران، در پیک شبانه چهارشنبه (بیست ودوم اردیبهشت در ساعت 20:38) مصرف برق از 49 هزار مگاوات تجاوز کرد که بالا ترین مصرف ثبت شده در اردیبهشت در پنج سال اخیر است. در پیک روزانه دوشنبه (بیستم اردیبهشت ماه)، رکورد مصرف برق در امسال به میزان 47 هزار و 300 مگاوات ثبت شد که 14 درصد بالا تر از مصرف برق در چنین روزی بوده است؛ این رکورد جدید 24 ساعت بعد در پیک روزانه سه شنبه (بیست ویکم اردیبهشت) شکسته شد. در این روز میزان مصرف برق در پیک در ساعت 14:49 به 48 هزار و 640 مگاوات رسید که 15 درصد بیشتر از مقدار مصرف در ساعت پیک در چنین روزی بوده است. درنهایت هم در ظهر بیست ودوم اردیبهشت مصرف به بیش از 49 هزار مگاوات رسید که بالا ترین رقم در اردیبهشت ماه آن در هم در پنج سال گذشته بوده و همچنین رشد 18 درصدی را نسبت به روز مشابه خود در سال 99 نشان می دهد. در اردیبهشت علاوه بر رکورد مصرف، رکورد افزایش مصرف نیز شکسته شد. شنبه چهارم اردیبهشت در پیک مصرف روزانه، مصرف برق کشور به 46 هزار و 497 مگاوات رسید که در مقایسه با پیک مصرف در سال گذشته 30 درصد رشد را نشان می داد. 24 ساعت بعد یعنی در روز یکشنبه، پنجم اردیبهشت، اما میزان مصرف برق در پیک روزانه به 46 هزار و 808 مگاوات رسید که در مقایسه با سال گذشته، 38 درصد رشد را نشان می داد. درواقع اگرچه روز چهارشنبه بیست ودوم اردیبهشت بالاترین مصرف برق بوده است، اما رکورد افزایش مصرف در روز پنجم اردیبهشت ثبت شده است.

افزایش 20 درصدی مصرف برق

آنالیز ها نشان می دهد مصرف برق در یک ماه گذشته افزایشی بوده است، به طوری که میانگین مصرف برق در ساعات پیک این ماه، 37 هزار و 445 مگاوات بوده که 20 درصد افزایش در مدت مشابه سال گذشته را نشان می دهد. این درحالی است که در فروردین نیز این اتفاق افتاده بود. طبق اعلام معاون برنامه ریزی اقتصادی شرکت فراوری، انتقال و توزیع نیروی برق ایران، در فروردین امسال افزایش 20 درصدی در مصرف برق اتفاق افتاده که ضروری است از اکنون برنامه ریزی برای کنترل مصرف صورت گیرد. مصطفی رجبی مشهدی در همین رابطه اضافه کرد: امسال گرمای هوا در کشور زودتر آغاز شده، به گونه ای که نسبت به پارسال با افزایش 5 درجه ای همراه است و این امر استفاده زودتر دستگاه های سرمایشی را اجتناب ناپذیر نموده است. وی اشاره نمود: همچنین با توجه به کاهش بارش ها، چاه های کشاورزی نیز پمپ های خود را زودتر روشن نموده اند.

خاموشی نزدیک است

براساس اعلام سازمان هواشناسی در فصل بهار 1400 از نظر بارشی با کاهش محسوس روبرو خواهیم بود و از نظر دمایی نیز رسما با تابستان زودرس و گرمای غیرطبیعی هوا حدود پنج تا هفت درجه بیشتر از نرمال روبرو خواهیم بود. درواقع گرمای زودرس و همچنین افزایش شدید دما که انتظار ما را در تابستان می کشد، یکی از دلایل اصلی افزایش مصرف برق در کشور بوده است. البته هم زمانی این اتفاق با افزایش محدودیت ها و قرنطینه عموم مردم در خانه ها بر رشد فزاینده برق اضافه کرده است. درواقع هرچه میزان خانه ماندن مردم بیش از حالت عمومی باشد، احتمالا کارکرد آن ها با وسایل مختلف برقی نیز بیشتر خواهد بود. دلیل بعدی همان طور که گفته شد، مربوط به روشن شدن چاه های کشاورزی بوده که به دلیل کاهش بارش ها زود تر از موعد روشن شده اند. هم زمانی افزایش مصرف برق با کاهش ذخایر آبی کشور نوید تابستان بسیار سخت و احتمالا خاموش را می دهد که نیازمند مدیریت الگوی مصرف از همین امروز است. این کار در ابتدا می تواند از شرکت های دولتی و عمومی یا بخشی از شرکت های خصوصی آغاز گردد که به دلیل گسترش کرونا، با تعداد کمتری از نیروی های خود و به صورت نوبتی درحال فعالیت هستند و می توانند با تکیه به همین مساله الگوی مصرف برق خود را نیز به صورت جدی تعدیل نمایند. محمدحسن متولی زاده، مدیرعامل توانیر در این مورد گفته است: صنعت برق امسال در گام نخست مدیریت مصرف را از خود آغاز نموده و مکلف شده 50 درصد کاهش مصرف در ساختمان های اداری اعمال کند. گام بعدی در این مورد افزایش آگاهی جامعه از خطرات سهمناک کم آبی و خاموشی و قانع کردن فضای عمومی کشور برای تعدیل استفاده از برق و کنترل مصارف بی مورد است که راستا آن از رسانه ها و فضای مجازی و آن هم به وسیله کارشناسان مرتبط می گذرد. این مساله از آن جهت ضرورت دارد که با توجه به کم آبی و گرمای شدید تابستان و از طرفی احتمال روبروه کشور با پیک جدید کرونا در ماه های آینده و الزام اعمال محدودیت های جدید و خانه نشینی مردم نیاز مصرف برق بیشتر خواهد شد. عدم اصلاح الگوی مصرف و بی توجهی به مدیریت صنعت برق در شرایط فعلی می تواند ما را با آینده ای خاموش آن هم در تابستانی گرم روبرو سازد.

سد ها خالی است

آن طور که مدل های اقلیمی پیش بینی نموده اند، کم بارشی در کشور کماکان ادامه دارد و ایران سهم چندانی از بارش ها در امسال نخواهد دشت. رضا اردکانیان، وزیر نیرو در حاشیه جلسه هیات دولت در ماه گذشته اعلام نموده بود: نیمی از سال آبی را پشت سر گذاشتیم و در 6 ماه گذشته بارش ها به نسبت متوسط دراز مدت حدودا 33 تا 34 درصد کاهش داشته است، بر همین اساس پیش بینی می گردد که بارش فصل بهار 1400 به نسبت متوسط درازمدت، بیش از 40درصد کاهش خواهد داشت. براساس آمار های وزارت نیرو نیز در سال آبی 1400-1399 به رغم اینکه طی اردیبهشت بارش های پراکنده ای اجرا شده، اما تا 18 اردیبهشت مقدار بارندگی کشور نسبت به میانگین دوره بلندمدت 52 ساله حدود 35 درصد و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته 53 درصد کاهش نشان می دهد. هم زمانی این موضوع درکنار اخباری مبنی بر کاهش شدید ذخایر آب های زیرزمینی کشور به چالش های کم آبی اضافه کرده است. درکنار کاهش بارندگی، شرایط ذخایر سد های کشور نیز چنگی به دل نمی زند و حکایت از افت حجم ذخایر آب نسبت به سال قبل دارد. همچنین تا 20 فروردین امسال میزان بارندگی در بعضی استان ها همچون سیستان وبلوچستان نسبت به میانگین 52 ساله خود، کاهش 94 درصدی را نشان می دهد. با توجه به شاخص های بلندمدت شرایط اقلیمی کشور، جبران بارش ها در 40 روز آینده بهار امری بعید به نظر می رسد، مگر اینکه الگوی اقلیمی کشور رفتار متفاوت تری نسبت به شرایط دوره بلندمدت از خود نشان دهد، بنابراین در امسال وقوع خشکسالی، بحران کم آبی و تبعات ناشی از آن در بیشتر نقاط کشور مورد انتظار است. آثار و پیامد های کاهش بارندگی در کشور، در بخش های مختلف می تواند مسائلی را به خصوص در بخش تامین انرژی برقابی به وجود آورد. براساس گزارش ها بین 10 تا 15 درصد انرژی برق کشور از نیروگاه های برقابی تامین می گردد، نیروگاه های برقابی از منظر بار پیک دارای اهمیت هستند. این موضوع می تواند قطعی برق در تابستان را در کشور رقم بزند و آسیب های آن در بخش خانگی و صنایع قابل پیش بینی است.

20 نیروگاه برقابی به آب نیاز دارند

براساس آمار های تفصیلی صنعت برق که به صورت سالنامه و از سوی شرکت توانیر ایران منتشر می گردد، هشت واحد نیروگاه گازی (با ظرفیت 1613 مگاوات)، پنج واحد نیروگاه چرخه ترکیبی (با ظرفیت 800 مگاوات)، واحد های گازی فراوری پراکنده (با ظرفیت 243 مگاوات)، واحد های انرژی های نو (با ظرفیت 100 مگاوات) و چهار واحد نیروگاه برقابی (با ظرفیت 156 مگاوات) در سال 98 به بهره برداری رسیده که ظرفیت فراوری برق نیروگاه های برق کشور را به میزان 3011 مگاوات افزایش و به حدود 83 هزار و 478 مگاوات رسانده اند. بر طبق همین آمار تعداد نیروگاه های برقابی و حرارتی کشور در خاتمه سال 98 درمجموع 20 نیروگاه بوده است که با ظرفیت فراوری 12 هزار و 182 مگاوات برق سهم 15 درصدی از تمام ظرفیت نیروگاه های برق کشور را داشته اند. افزایش تعداد و استفاده از نیروگاه های برقابی نه تن ها هزینه فراوری برق را به صرفه تر و ارزان تر خواهد نمود، بلکه با افزایش سهم در این نیروگاه ها می توان شاهد صرفه جویی در سوخت های فسیلی و گازی برای نیروگاه های دیگر بود. با این اوصاف رونق نیروگاه های برقابی کشور امری حیاتی است که کاهش بارندگی و ذخایر پشت سد ها -که در قسمت قبل گفته شد- به این مهم لطمه جدی وارد خواهد نمود، بنابراین خشکسالی احتاقتصادی در ماه های آینده تبعات متفاوتی ازجمله کاهش قدرت اسمی و حقیقی نیروگاه های برقابی کشور و خاموشی های گسترده را درسطح کشور خواهد داشت.

چاره ای جز مدیریت مصرف نداریم

در سالیان اخیر، ارتقای آگاهی و دانش مردم درخصوص پیامد های ناگوار تغییر اقلیم بر محیط زیست، اقتصاد و عدالت اجتماعی، کم و بیش موجب به وجود آمدن یک مطالبه بین المللی برای کاهش انتشار گاز های گلخانه ای در کشور های مختلف دنیا شده است. در این میان، شهرنشینی و تبدیل شهر ها به کلانشهر ها موجب شده است شهر ها مهم ترین و عظیم ترین مصرف نماینده انرژی و درنتیجه عظیم ترین منتشرنماینده گاز های گلخانه ای شوند. براساس آمار سازمان ملل، شهر ها حدود 75درصد مصرف منابع طبیعی دنیا، 80درصد انرژی عرضه شده و 75درصد انتشار گاز های گلخانه ای را به خود اختصاص داده اند. شهر ها هم اکنون محل سکونت بیش از نیمی از جمعیت دنیا هستند و پیش بینی می گردد این مقدار تا سال 2050 به 70 درصد افزایش یابد. درسطح ملی، انتشار گاز های گلخانه ای و آلاینده اثرات مخربی بر سلامتی و کیفیت زندگی می گذارند و هزینه های فراوان اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی را به جامعه تحمیل می نمایند. در این میان، بعضی شهر ها در کشور های درحال توسعه، یک رشد شدید را تجربه نموده اند که این امر موجب به وجود آمدن مسائل چندوجهی شده است. به عنوان نمونه، رشد سریع جمعیت، افزایش آلودگی محیط زیست، شکل گیری ترافیک های سنگین که همه این ها موجب افزایش شدید مصرف انرژی، آب و منابع طبیعی دیگر شده اند. این درحالی است که ایران به عنوان یک کشور نفت خیز حتی مسائل پیچیده تری دارد، چراکه علاوه بر موارد مذکور، عرضه انرژی ارزان قیمت و یارانه ای عامل مهم دیگری در افزایش شدید مصرف منابع فسیلی بوده که مسائل بسیار زیادی را برای بخش های مختلف اقتصادی و اجتماعی ایران به وجود آورده است. این موارد شامل افزایش بیماری ها و نرخ مرگ ومیر به خصوص درمواقع وارونگی هوا، کاهش قابلیت اطمینان سیستم عرضه انرژی (برق در تابستان و گاز در زمستان)، افزایش ریسک مانند آتش سوزی ها، حوادث و انفجار ها به دلیل وجود شبکه های گسترده گاز و برق درسطح شهرها، کمبود منابع اقتصادی برای توسعه زیرساختار های انرژی و همچنین افت درآمد ملی به دلیل توان صادرات انرژی هستند. علاوه بر اینها، کاهش نزولات جوی، افزایش تدریجی دمای هوا، همه و همه نتیجه تغییرات اقلیمی به دلیل افزایش مصرف سوخت های فسیلی در چنددهه گذشته بوده اند. بدون شک کاهش مصرف انرژی های حاصل از منابع فسیلی موجب کاهش انتشار گاز های گلخانه ای و آلاینده می گردد و کاهش سرمایه گذاری برای توسعه، حفظ و نگهداری زیرساخت های انرژی را به دنبال خواهد داشت. از طرف دیگر، به دلیل افزایش قابلیت اطمینان شبکه عرضه انرژی، فرصت دسترسی به انرژی را به کل جامعه افزایش می دهد. به عبارت بهتر، مدیریت مصرف انرژی محرکی بسیار قوی برای حرکت کشور به سمت توسعه پایدار است. حال با این مقدمه خالی از لطف نیست که شرایط مصرف انرژی در کشور را طی چندین دهه اخیر به خصوص شرایط مصرف انرژی الکتریکی را در بخش خانگی کشور آنالیز کنیم تا تعیین گردد فرایند و رویکرد مصرف انرژی چگونه بوده است.