پساکرونا و اقتصاد نظام سلامت - اردکان خبر

دکتر نادر دنیا مهر - مدیر گروه مدیریت، سیاستگذاری و اقتصاد سلامت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی - در گفت وگوی تفصیلی با خبرنگاران، گفت: ازآنجا که سلامت انسان موضوعی چند بعدی است، سیاستگذاری و رفع مسایل آن هم نیازمند حضور کلیه بخش هاست. به عبارت دیگر در این راستا وزارت بهداشت باید با تشکیل اتاق فکر و سیاستگذاری از صاحبنظران حوزه های مختلف از جمله جامعه شناسان، روان شناسان، اقتصاددانان، اپیدمولوژیست­ ها و متخصصان بهداشت و سلامت در جهت برنامه ریزی و سیاستگذاری بهره مند شود.

این عضو هیات علمی دانشگاه ضمن اشاره به تاثیرات دنیای بحران کرونا و تفاوت آن با سایر بحران ها، اظهار کرد: بیشتر اپیدمی ها تا به امروز کشورهای کمتر توسعه یافته را نشانه می گرفت، در حالی که بحران اخیر کشورهای توسعه یافته را نیز در سطح گسترده درگیر نموده است. سرعت فراگیری بحران کرونا مساله بعدی است این بحران برعکس بحران های مالی قبلی که ناشی از مداخلات انسانی بودند از یک اپیدمی طبیعی شروع شده که بر اثر آن مرگ و میر و شوک های مالی و تبعات روانی فراوانی برجای می ماند.

بررسی تبعات کرونا از منظر مالی

این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه شوک­ های مالی وارده به کشورها زنجیره وار بروی همه بخش ها اثر می گذارد، اظهار کرد: تعطیلی کارخانجات و صنایع مختلف و در نتیجه کاهش تولید، کاهش قیمت انرژی و مواجهه کشورهای تولید کننده انرژی با بحران مالی، ایجاد بحران درصنایع حمل و نقل، آسیب جدی و تعطیلی ها در بخش های خدماتی، گردشگری، رستوران ها و غیره، بستن مرزها و کاهش تجارت در مقوله واردات و صادرات و کاهش خرید مصرف کنندگان برخی از تبعات این بحران است که هر چقدر به درازا بکشد تبعات مالی عمیق تر و بنیادی تری رخ خواهد داد.

این متخصص اقتصاد سلامت در ادامه با اشاره به کاهش امنیت سرمایه گذاری در بازارهای مالی دنیا به دنبال بحران کرونا، توضیح داد: به دلیل بحران کرونا در بسکمک از کشورها بازارهای مالی و سهام به شدت سقوط نموده، به گونه ای که می توان آن را با بحران 1930 و یا حتی شدیدتر از آن مقایسه کرد. در کنار این مسائل کاهش سرمایه گذاری خارجی در کشورهای مختلف و ترس از بیماری در میان مردم نیز تبعات ناگوار دیگری به دنبال خواهد داشت.

تاثیر بحران کرونا بر نظام و اقتصاد سلامت

دنیا مهر در ادامه با اشاره به تاثیر بحران کرونا بر نظام و اقتصاد سلامت، بیان کرد: این بحران در واقع بزرگترین بحران برای وزارت بهداشت و درکل سلامت کشور است که اثرات آن را می توان به دو دسته تقسیم کرد.

وی اثرات مستقیم بیماری بر حوزه سلامت را بخش اول بیان کرد و گفت: نظام سلامت کشور با محدودیت منابع روبروست، همچنین طی بحران اخیر با توجه به حجم بالا و همزمان مراجعه به بیمارستان ها، توان پاسخگویی اثربخش به همه بیماران و مراجعه کنندگان بویژه در روزها و هفته های اول کافی نبود که در صورت تداوم مسائل بیشتری ایجاد می کند. واقعیت این است که امکانات، تجهیزات، نیروی انسانی و منابع مالی سلامت سقف مشخصی دارد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر با توجه به معطوف شدن توان بیمارستان ها به سمت کرونا، سایر بخش ها ازجمله بخش های غیراورژانسی و الکتیو تقریباً تعطیل شد، چراکه بیماران غیرکرونایی به دلیل ترس از ابتلا به کرونا به بیمارستان ها مراجعه نمی کردند و همین امر منجر به کاهش درآمدهای اختصاصی بیمارستان ها و کاهش درصد اشغال تخت های بیمارستانی به حدود 20 تا 30 درصد و روبرو شدن بیمارستان ها با مسائل تامین مالی بسیار زیادی شد. تعدیل نیرو و در عین حال عدم حمایت مالی کافی دولت از بیمارستان ها برخی از تبعات ناشی از بحران در نظام سلامت کشور است.

دنیا مهر افزایش بار مرگ و بیماری در کشور را بخش بعدی این اثرات بیان کرد و ادامه داد: سازمان دنیای بهداشت درصد و نرخ مرگ کرونا در ماه گذشته را از دو درصد به بیش از سه درصد افزایش داد. در حال حاضر آمار ابتلا به این ویروس در دنیا از دو میلیون و در ایران از مرز 90 هزار نفر گذشته و این بار بیماری و مرگ برای کشور هزینه بالایی ایجاد می­کند. همچنین برخی از فوت شدگان از افراد نخبه و ارزشمندی بودند که فقدان آنان برای کشور سنگین خواهد بود.

افزایش هزینه های نظام سلامت درصورت عدم توجه به بیماران غیرکرونایی

وی با بیان اینکه همچنین به دلیل عدم مراجعه بیماران غیرکرونایی به مراکز درمانی، بار بیماری ها و مرگ ناشی از آن افزایش می یابد، ادامه داد: نتیجه این مساله در آینده ملموس تر خواهد بود به گونه ای که هزینه های بخش سلامت افزایش چشمگیری خواهد داشت.

این دکترای اقتصاد سلامت با اشاره به هزینه های غیرمستقیم بر اقتصاد کشور به دنبال بحران کرونا، توضیح داد: منظور از هزینه های غیرمستقیم همان بهره وری از دست رفته است، به عبارت دیگر با بیماری و فوت افراد جامعه، تولید و ارائه خدمات در صنعت کاهش یافته و از طرف دیگر طولانی بودن دوره درمان و تداوم بحران در ماه های آینده، در بهره وری تولید و خدمات مختلف به شدت اثرگذار خواهد بود.

وی با بیان اینکه بحران کرونا و در پی آن تعطیلی صنایع و کارخانجات باعث کاهش تولید و از سوی دیگر کاهش تقاضای نیروی کار و تعدیل و بیکاری نیروها می شود، اظهار کرد: بنابراین اگر راهکار و سیاست حمایتی مناسب و به موقع نداشته باشیم کنترل بحران برای ما دشوارتر می شود.

به گفته وی، از طرف دیگر مسائل و تبعات روانی ناشی از بحران که ارزش مالی ناشی از آن معمولا به صورت مستقیم ارزش گذاری و محاسبه نمی شود، نیز می تواند به صورت غیرمستقیم تاثیرات منفی زیادی را در اقتصاد بر جای بگذارد. بار مراجعه بیماران به روان پزشک، اثرگذاری در کار و بهره وری، افزایش آمار افسردگی و اضطراب در جامعه، تاثیر بر خانواده و روابط اجتماعی و تحت الشعاع قرار دادن کارنمودهای اجتماعی و مالی برخی از تبعاتی است که با طولانی تر شدن بحران بر شدت آن اضافه نموده شده و درصد ابتلا به بیماری ها و معضلات اجتماعی هم افزایش می یابد.

راهکارهای برون رفت از شرایط بحران

این عضو هیات علمی دانشگاه در ادامه با اشاره به راهکارهای برون رفت از شرایط بحران و کاهش آسیب ها و تبعات منفی ناشی از آن، اظهار کرد: اگرچه این بحران در حوزه سلامت ایجاد شده ولی تبعات ناشی از آن تنها در یک حوزه بروز ننموده و ابعاد متعددی دارد.

وی برنامه ریزی و سیاستگذاری دقیق و مناسب در ابعاد مختلف جهت مقابله با آثار منفی این بحران را لازمه بازسازی و بازیابی جامعه بیان کرد و گفت: اگر از دریچه اقتصاد وارد شده و مسائل مالی را حل کنیم، می توانیم در سطوح مختلف در جهت کاهش سایر آسیب های اجتماعی، فرهنگی، سلامت و... گام های جدی برداریم. درواقع بحران کرونا به ما نشان داد که همه مسائل اجتماعی، مالی، فرهنگی و سیاسی شبکه در هم تنیده ای است که هریک بر دیگری اثرگذار است.

اهمیت توجه به اقتصاد سلامت در دوران پساکرونا

وی با تاکید بر اهمیت توجه به اقتصاد سلامت در دوران پساکرونا، اظهار کرد: به دنبال بحران کرونا منابع مالی بیمارستان ها کاهش یافته، بنابراین باید برای تامین تجهیزات وحقوق کارکنان سلامت تخصیص های ویژه ای در نظر گرفته شود.

وی حمایت ویژه از مردم و بخصوص اقشار آسیب پذیر و در نظرگرفتن بسته های معیشتی برای آنان را از دیگر اولویت ها در جهت کاهش آسیب های مالی دانست و ادامه داد: به تعویق انداختن اقساط و بدهی های بانکی، تخفیف و تاخیر در پرداخت قبوض آب و برق، تخصیص بودجه برای بیمه بیکاری افراد و کاهش بروکراسی های اداری در این بخش، به تعویق انداختن مالیات، حمایت از کسب و کارهای کوچک و متوسط، تقویت تولید داخل و تحریک تقاضا با هدف افزایش قدرت خرید مردم، کاهش مالیات کسب و کارهای کوچک، اختصاص وام های کم بهره و اخذ کمک از صندوق توسعه ملی گام هایی راهگشا در این راستا به شمار می رود.

راهکارهایی برای تامین کسری بودجه و کاهش آسیب ها

دنیا مهر با اشاره به کسری بودجه امسال، اظهار کرد: دولت می تواند به طرق مختلف این کسری را جبران کند. تامین آن از طریق بازار سرمایه و بورس ایران با عرضه سهام و انتقال مالکیت شرکت های دولتی به مردم در این بازار و کاهش تصدی دولت، افزایش مشارکت مردم در اداره این شرکت ها و موسسات، اقدام مناسب جهت انتشار اوراق قرضه و اوراق مشارکت و همچنین اخذ وام های بین المللی راهکارهای موثری است.

وی با بیان اینکه در این شرایط نباید از دریافت کمک های دنیای امتناع نموده و از دیپلماسی سلامت به بهترین نحو ممکن بهره جست، گفت: باید تعاملات سازنده خود را بیش از پیش تقویت کنیم؛ به عنوان مثال می توان با هدف ارتقای برند ایران در عرصه دنیای و با ابتکار و بهره گیری ازمداخلات و الگوهای پیروز درمان کشور در زمان مبارزه با کرونا، تجربیات اثربخش و بسیار پیروز کشور چه در حوزه درمان و چه در سطح جامعه و همچنین همکاری مردم در کنترل و مدیریت بحران را به صورت هدفمند درعرصه بین المللی مطرح و اطلاع رسانی کنیم. به عبارت دیگر می توان از یک دیپلماسی سلامت هدفمند به یک دیپلماسی مالی کارآمد و اثربخش رسید. این ها فرصت های خوبی هستند که در راستا غلبه بر تبعات اجتماعی و مالی این بحران دنیای و در جهت منافع کشور می توان از آنها استفاده کرد.

رویکرد نظام سلامت در دوران پسا کرونا چگونه باید باشد؟

این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به اولویت های دولت جهت کاهش تبعات ناشی از بحران در دوران پساکرونا، با تاکید بر اینکه در مرحله اول وزارت بهداشت باید به فلسفه اصلی خود بازشود، اظهار کرد: دستور کار اصلی، برنامه ریزی و سیاست گذاری وزارت بهداشت بعد از بحران کرونا باید بر بهداشت و پیشگیری، آموزش و توانمندسازی مردم متمرکز باشد.

وی با بیان اینکه متاسفانه موضوع بهداشت و پیشگیری به عنوان ماموریت اصلی نظام بهداشت کشور کمتر مورد توجه قرار می گیرد، توضیح داد: بیشتر تمرکز و منابع وزارت بهداشت صرف درمان می شود که عمدتاً در شرایط بحرانی مانند امروز ناکارآمد و غیراثربخش است.

تاکید بر سیاست پیشگیری و تقویت مشارکت های بین بخشی جهت کنترل بحران

وی با تاکید بر ضرورت تقویت مشارکت های بین بخشی جهت مهار و کنترل بحران، گفت: از سال 1970 شعار بهداشت برای همه توسط سازمان دنیای بهداشت مطرح شد که هنوز کارآمد است به گونه ای که همین الان بحران کرونا در تمام دنیا با رعایت اصول بهداشتی توسط مردم مهار و کنترل می شود. یعنی راهکار های بهداشتی و پیشگیری و نه درمانی در شرایط حاضر و در قرن 21 نجات بخش سلامت مردم در دنیا شده است. همچنین توزیع عادلانه خدمات بهداشتی و درمانی، مشارکت های اجتماعی، همکاری بین جامعه و دولت و تقویت و توسعه فناوری نیز در این راستا بسیار موثر خواهد بود. اینها همان اصول اثربخش دنیای مراقبت های اولیه بهداشتی (PHC) می باشد که لازم است در زمان بحران و پس از آن برای پیشگیری از اپیدمی های احتمالی بعدی مورد توجه دولت و وزارت بهداشت قرار بگیرد.

دولت باید به بخش سلامت تعهد ویژه ای داشته باشد

دنیا مهر در بخش دیگر این گفت وگو تعهد سیاسی دولت را در این راستا بسیار مهم بیان کرد و گفت: دولت باید در حال حاضر و در سالهای آینده به بخش سلامت تعهد ویژه ای داشته باشد، در غیر اینصورت سلامت مردم به مخاطره می افتد، به عبارت دیگر یکی از جهت گیری های اصلی دولت باید به این سمت و سو باشد.

وی اضافه نمود: در پی بحران کرونا در همه دنیا این مساله ثابت شد که بهداشت و سلامت می تواند بروی سایر بخش های جامعه اثر گذار باشد، بنابراین یکی از وظایف اصلی دولت ها در کنار دو وظیفه دیگر یعنی امنیت و آموزش، توجه بیش از پیش به حوزه سلامت است.

ضرورت افزایش سرمایه گذاری در بخش بهداشت و بودجه درمان

مدیر گروه مدیریت سیاستگذاری و اقتصاد سلامت دانشگاه با تاکید بر اینکه سرمایه گذاری در بخش بهداشت و بودجه این بخش باید افزایش یابد، توضیح داد: بحران کرونا به ما آموخت که بسکمک از سرمایه گذاری های قبلی در بخش درمان اشتباه بود، چراکه بهداشت و جامعه را از معادلات حذف نموده و بیشتر بر تجارت، کسب سود و درآمد و مسائل این چنینی متمرکز بود.

تداوم طرح فاصله گذاری اجتماعی یا نجات اقتصاد؟

دنیا مهر در بخش پایانی گفت وگو با طرح این سوال که در بحران و همه گیری کرونا، اجرا و تداوم طرح فاصله گذاری اجتماعی در اولویت است یا نجات اقتصاد، توضیح داد: به نظر می­ رسد که هر دو مبحث مهم هستند یعنی هم می­ توان طرح فاصله گذاری اجتماعی و هوشمند را اجرا کرد و هم می­ توان به اقتصاد توجه کرد. با این حال باید توجه داشت که اقتصاد ایران با مسائل زیادی دست و پنجه نرم می کند و در این میان چالش­های مختلفی مانند تحریم های ناعادلانه نیز بر آن اثرگذار است، لذا نمی توان قرنطینه و تعطیلی مشاغل را بیش از این تمدید کرد.

دنیا مهر در انتها تاکید کرد: در این راستا می­ توان به جای تاکید بر نظارت شدید و محدودیت ها، بر تقویت و توانمندسازی شهروندان و آموزش های بهداشتی پرداخت. تاثیر توانمندسازی را می توان در ایام بحران کرونا به خوبی مشاهده کرد؛ در روزهای اول کرونا مردم در واقع هنوز این شوک را نپذیرفته بودند و رفتارهای بهداشتی را جدی نمی گرفتند، در حالی که اکنون این مباحث به رفتار و عادت اغلب مردم تبدیل شده، بنابراین اگر دولت بر مساله توانمندسازی مردم سرمایه گذاری کند، مردم خوشان با بحران مقابله نموده و تبعات مالی، اجتماعی و بهداشتی آن نیز در جامعه کاهش پیدا می کند.